5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile yeni bir dönem başlamıştır. Sosyal sigorta prim oranları, prime esas kazançların belirlenmesi, prime esas kazançlar için alt ve üst sınır uygulaması, prim matrahına dahil olan ve olmayan ödemelerde önemli değişiklikler olmuştur.
PRİME ESAS KAZANCIN TESPİTİ
Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanların prime esas kazancın tespitinde; işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları prime esas kazanca dahil edilmemiştir. Bununla birlikte, yasada belirtilen istisnalar (Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları.) dışındaki her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca dahil edilmiştir.
Kanun’un 80. maddesinde “Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur. Diğer ödemeler ise öncelikle ödendiği ayın kazancına dahil edilir ve ücret dışındaki bu ödemelerin yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve edilir.” hükmü yeralmaktadır.
Hizmet akdine bağlı çalışanlar için kanunda sayılan istisnalar içinde yer almayan ücret dışındaki ödemelerden kaynaklanan tutarın üst sınırı aşması halinde ödemenin yapıldığı ayı takibeden iki ayı geçmemek üzere prime tabi tutulmayan kısımları PEK tutarına ilave edilmelidir.
Örnek: (A) işletmesinde çalışan işçinin;
Ekim, Kasım, Aralık ve Ocak aylarındaki kazançları aşağıdaki gibidir.
Çalışma gün sayısı : 30
Günlük ücret : 60.-YTL
Fazla mesai ücreti toplamı: 200.-YTL
İşveren Kasım ayı içinde 5.000.-YTL prim ödemesi yapılmıştır. Bu durumda Kasım ayında PEK tutarı 4.151,70 YTL üst sınırı aştığından aşan kısım Aralık ve Ocak aylarında PEK matrahına ilave edilerek prim kesintisi yapılacaktır.
Buna göre düzenlenecek bordro aşağıdaki gibi olacaktır.
ÜCRET BORDROSU (ÖRNEĞİ) | Ekim | Kasım | Aralık | Ocak |
Çalışılan Gün Sayısı | 30 | 30 | 30 | 30 |
Günlük Ücret | 60,00 | 60,00 | 60,00 | 60,00 |
Aylık Ücret | 1.800,00 | 1.800,00 | 1.800,00 | 1.800,00 |
Fazla Mesai Ücreti | 200,00 | 200,00 | 200,00 | 200,00 |
Prim | 5.000,00 | 0,00 | 0,00 | |
Kazançlar Toplamı | 2.000,00 | 7.000,00 | 2.000,00 | 2.000,00 |
Önceki Aydan Devreden SSK Matrahı | 0,00 | 0,00 | 2.848,30 | 696,60 |
Sonraki Aya Devreden SSK Matrahı | 0,00 | 2.848,30 | 696,60 | 0,00 |
Bu Ayki SSK Matrahı | 2.000,00 | 4.151,70 | 4.151,70 | 2.696,60 |
SSK Primi | 280,00 | 581,24 | 581,24 | 377,52 |
İşsizlik Primi | 20,00 | 41,52 | 41,52 | 26,97 |
Gelir Vergisi Matrahı | 1.700,00 | 6.377,25 | 1.377,25 | 1.595,51 |
Kümülatif Gelir Vergisi Matrahı | 8.000,00 | 14.377,25 | 15.754,49 | 17.350,00 |
Gelir Vergisi | 340,00 | 1.275,45 | 275,45 | 319,10 |
Damga Vergisi | 12,00 | 42,00 | 12,00 | 12,00 |
Asgari Geçim İndirimi | 45,63 | 45,63 | 45,63 | 45,63 |
Net Ücret | 1.393,63 | 5.105,43 | 1.135,43 | 1.310,04 |
SSK Prim Bildirgesi | Ekim | Kasım | Aralık | Ocak |
PEK tutarı | 2.000,00 | 4.151,70 | 4.151,70 | 2.696,60 |
SSK Primim İşçi Hissesi %14 | 280,00 | 581,24 | 581,24 | 377,52 |
İşsizlik Sigortası İşçi Hissesi %1 | 20,00 | 41,52 | 41,52 | 26,97 |
SSK Primi İşveren Hissesi % 21 | 420,00 | 871,86 | 871,86 | 566,29 |
İşsizlik Sigortası İşveren Hissesi %2 | 40,00 | 83,03 | 83,03 | 53,93 |
Toplam Ödenecek Prim Tutarı | 760,00 | 1.577,65 | 1.577,65 | 1.024,71 |
Yukardaki örnekde işçinin ücret gelirlerinde hiçbir değişiklik olmamasına rağmen Ekim ayındaki net ücreti 1.393,63 YTL iken Aralık ve Ocak aylarında azalmaktadır. Fark kasım ayında yapılan prim ödemesi nedeniyle PEK tutarı üst sınırını aşmasından kaynaklanmıştır.
Bir diğer husus ise işçinin önceki aydan Devreden SSK Matrahı’nın olduğunu ve cari ayda çalışmadığını (ücretsiz izin vb.) varsayarsak, işçi ücret geliri elde etmediği halde SSK Matrahı oluşması ve işçi-işveren prim ödemek zorunda kalması söz konusu olabilecektir. Ancak böyle bir durumda Devreden SSK Matrahı’nın, 2 aylık süre de göz önünde bulundurularak sonraki aya devretmesi uygun olacaktır. Bu konunun SGK ca çıkarılacak bir tebliğ ile açıklığa kavuşturulmalıdır. Böylece işçinin ve işverenin yersiz prim yükü altında kalması engellenmiş olacaktır.
SONUÇ
5510 sayılı kanunda yapılan ücret dışındaki ödemelere ilişkin değişiklikler önem kazanmaktadır. Maddenin 3. fıkrasında ücret dışındaki diğer ödemelerin öncelikle ödendiği ayın kazancına dahil edileceği fakat, ücret dışındaki bu ödemelerin üst sınırı aşan kısmının, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilave edilmesi gerektiği düzenlenerek, işverenler açısından ek prim yükü doğmakta, işçiler açısından ise artan prim ödemesi nedeniyle ellerine geçen ücrette ciddi azalmaya neden olunmaktadır.
İşverenlerce nasıl uygulanacağı bilinmeyen bu madde dolayısıyla ileride işverenlerin zamanında prime esas kazancı tespit edememesi ve primlerini bildirememesi nedeniyle idari para cezalarının muhatabı olacaklardır. Söz konusu noktalar dikkate alındığında prime esas kazancın kapsamı ve devamında öngörülecek idari para cezaları nedeniyle maddenin ileride önemli sorunları gündeme getireceği de muhakkaktır.
Bu tür sorunlarla karşılaşılmaması için şirketlerde kullanılan insan kaynakları ve ücret bordrosu programlarının hesaplamaları yukardaki örnekte belirtilen şekilde yapması sağlanmalı ve örneklerle test edilmelidir.
Murat Bengi
Mali Müşavir
12.11.2008
0 yorum:
Yorum Gönder