5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin (ı) bendinde yer alan Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranının işveren hissesinden beş puanlık indirimi 1.10.2008 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Bend hükümlerinin uygulanmasına ilişkin Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı ile müştereken belirlenen usul ve esaslar, Sosyal Güvenlik Kurumu nun 13.11.2008 tarihli 2008-93 sayılı genelgesi ile yayınlanmıştır.
Bu yazıda, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları (MYO) prim oranının işveren hissesinden beş puanlık indirimi ve uygulama esaslarını, Kanunun 81.maddesi hükümleri ve Sosyal Güvenlik Kurumu genelgesi doğrultusunda açıklamaya çalışacağız.
2. KAPSAM
2.1 İndirimden Yararlanacak İşverenler
5510 sayılı kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıları çalıştıran, özel sektör işyeri işverenleri 5 puanlık indirimden yararlanabileceklerdir. Kanunun bu hükmüne göre resmi nitelikteki iş yerlerinin indirimden yararlanması mümkün bulunmamaktadır.
Kurumca verilen işyeri sicil numarasında yer alan ilk sayı mahiyet kodunu belirtir. Mahiyet kodu, yapılan işin resmi veya özel sektöre ait oluduğunu, bu sektörlerce yapılan işin sürekli veya geçici yapılıp yapılmadığını göstermektedir. Buna göre mahiyet kodu;
- (1) Resmi sektörlere bağlı sürekli işyerlerini,
- (2) Özel sektöre bağlı sürekli işyerlerini,
- (3) Resmi sektöre bağlı geçici veya mevsimlik işyerlerini,
- (4) Özel sektöre bağlı geçici veya mevsimlik işyerlerini,
- (5) Avukatlar ve noter topluluklarını,
- (6) Yurtiçi topluluklarını,
ifade etmektedir.
Kanunun 81 (ı) bendine göre , MYO sigortaları işveren hissesinden yapılacak 5 puanlık indirimden, mahiyet kodu (1) ve (3) olarak tescil edilen işyerleri ile resmi nitelikte olduğu halde mahiyet kodu (2) olarak tescil edilen işyeri işverenleri yararlanamayacaktır.
2.2 Kapsam Dahilindeki Sigortalılar
Kanun kapsamındaki 5 puanlık indirim, yukarda belirtilen özel sektör işyeri işverenlerinin yanlarında çalıştırdıkları uzun vadeli sigorta kollarına tabi bulunan sigortalılar için kuruma ödeyecekleri sigorta primine uygulanacaktır.
Kanunun 81 inci maddesinin (ı) bendindeki düzenlemeye göre;
- Sosyal güvenlik destekleme primine tabi çalışanlar,
- Yurt dışında çalışan sigortalılar,
ile,
Uzun vadeli sigorta kollarına tabi bulunmamaları nedeniyle;
- Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular,
- 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler,
- Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler,
- Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri,
- 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna göre vazife malûllüğü aylığı bağlanmış malûllerden hakkında kısa vadeli sigorta kollarına tabi olanlar,
için yapılan ödemelerin beş puanlık indirimden yararlandırılması mümkün bulunmamaktadır.
3. İNDİRİME İLİŞKİN USUL VE ESASLAR:
Kanunun 81 inci maddesinde yapılan düzenlemeye göre, işveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için işverenlerin, çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili aylık prim ve hizmet belgelerini kanuni süreleri içinde kuruma vermeleri, primlerin yasal süre içinde ödemeleri ve borçlarının bulunmaması şartı getirilmiştir.
Ancak çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tesbit edilen işverenler, yukarda sayılan üç şarta uymuş olsalar dahi bir yıl süreyle indirim hakkından yararlandırılmayacaktır.
Kanunda sayılan şartlar kurumun 2008-93 sayılı genelgesinde açıklanmıştır. Buna göre;
3.1 Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinin Yasal Süresi İçinde SGK’na verilmesi
Cari aya ait düzenlenen asıl,ek veya iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinin, özel nitelikteki işyerleri için en geç ilgili dönemi izleyen ayın 23’üne kadar, ayın 15’ile takip eden ayın 14’ü arasında arasında ücret ödeyen bazı özel nitelikteki işyerlerinin ise en geç ilgili dönemi izleyen ayın 7’sine kadar kuruma gönderilmesi gerekmektedir. Bu süreler içinde kuruma gönderilmeyen aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı indirimden yararlanılması mümkün olmayacaktır.
İşverenler, kasım ayında kanuni süresi içinde internet ortamında gönderecekleri prim belgelerini 5510 sayılı kanun türünü seçerek göndereceklerdir.5510 sayılı kanun türünü seçmeden yasal süresi içinde kuruma gönderilen bildirgeler primlerin yasal süresinde ödenmesi halinde beş puanlık prim indiriminden yararlandırılacaktır.
Ancak, işverenler bu tür prim bildirgeleri için önce iptal prim bildirgesi düzenleyecekler, sonrasında 5510 sayılı Kanun türü seçilerek düzenledikleri asıl nitelikteki prim bildirgelerini bağlı bulundukları Sosyal Güvenlik il müdürlüklerine kağıt ortamında vereceklerdir. Kağıt ortamında verilen asıl nitelikteki prim bildirgesinde kayıtlı sigortalılar, prim ödeme ve günsayıları ile prime esas kazançlar tutarlarının 5510 saylı Kanun türü seçilmeden gönderilen prim bildirgesiyle aynı olması gerekmektedir. Düzeltme amacıyla düzenlenen bu tür prim bildirgelerinden dolayı tahakkuk eden idari para cezaları komisyon kararıyla iptal edilecektir. Fazladan (5 puanlık indirim yapılmadan) ödenmiş olan sigorta primleri, ilgili kurum tarafından takip eden aya ilşkin düzenlenen sigorta primlerine mahsup edilecektir.
SGK genelgesinde yapılan açıklamaya göre, 5510 sayılı kanun türü seçilerek asıl nitelikteki prim belgelerini gönderen ve prim tutarlarını yasal süresi içinde ödeyerek beş puanlık indirimden yararlanan işverenler, yasal süresi dışında iptal veya ek nitelikteki prim belgesi düzenmesi durumunda bu indirimden yararlanamayacaklardır.
3.2 İşveren Hissesi Primlerin Yasal Süresi İçinde Ödenmesi
Kanunun 81(ı) maddesi ve genelgede yapılan düzenlemelere göre işverenler;
Aynı aya ilişkin, gerek 5510 sayılı kanun türü, gerek diğer teşvik kanunları, gerekse kanun türü seçilmeksizin Kuruma yasal süresi içinde verilen prim bildirgelerinden dolayı tahakkuk etmiş sigorta primleri işveren hissesinin Hazinece karşılanmayan kısmı ile sigortalı hissesinin tamamının yasal süresi içinde ödenmesi halinde 5 puanlık indirimden yararlanacaklardır.
Tahakkuk eden primlerin yasal süresinde ödenmemesi halinde indirimden yararlanılması mümkün olmayıp, bu primler Hazine hissesi de dahil olmak üzere gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte kuruma ödenecektir.
İşsizlik sigortası primlerinin kanuni süresinde ödenmemesi veya eksik ödenmesi ilgili ay için sözkonusu indirimden yararlandırılacak, ancak işsizlik sigortası ve buna ilişkin gecikme zammı ve gecikme cezalarının ödenmemesi halinde takip eden aylarda indirimden yararlandırılmayacaktır.
3.3 Kuruma, Prim, İdari Para Cezası ve Bunlara İlişkin Gecikme Cezası ve Gecikme Zammı Borcu Bulunulmaması
Kanunda yer alan hükme göre işverenlerin 5 punalık indirimden yararlanabilmeleri için muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ait gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının bulunmaması gerekmektedir.
2008-93 sayılı genelgede işverenlerin borçları her bir işyeri bazında ayrı ayrı değerlendirileceği belirtilmiştir. Buna göre, işverenin Türkiye genelindeki aynı veya farklı Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünde işlem gören birden fazla işyeri dosyasının bulunması halinde borcu bulunmayan işyerleri indirimden yararlanacaktır.
Kuruma borcu bulunan işverenler borçlarının tamamını ödemeleri halinde, sigorta primi indiriminden, yasal verilme süresi sona ermemiş ilk aylık prim ve hizmet belgesinden başlayarak yararlanabileceklerdir.
Kuruma olan borçlarını, 5548 sayılı Kanun gereği yada 5510 sayılı Kanunun geçici 24 yada 25 inci maddelerine göre yeniden yapılandırmış veya 6183 sayılı kanunun 48 inci maddesine göre tecil ve taksitlendirmiş bulunan işverenler, bunların dışında borçlarının bulunmaması halinde indirimden yararlanacaklardır. Yeniden yapılandırma, tecil ve taksitlendirme kapsamında borcu bulunan işverenler, bildirgelerini 5510 sayılı kanun türünü seçerek kuruma göndereceklerdir.
4. HAZİNECE KARŞILANACAK KISMIN HESAPLANMASI
5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinde yapılan düzenlemeye göre kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına tabi olanlar için esas alınacak malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranları tabloda gösterilmiştir.
Malüllük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları Prim Oranları | Sigortalı Hissesi (%) | İşveren Hissesi (%) | Toplam (%) |
Fiili hizmet zammı uygulanmayan işlerde | 9 | 11 | 20 |
60 gün fiili hizmet gün sayısı eklenecek işlerde | 9 | 12 | 21 |
90 gün fiili hizmet gün sayısı eklenecek işlerde | 9 | 12,5 | 21,5 |
180 gün fiili hizmet gün sayısı eklenecek işlerde | 9 | 14 | 23 |
İşverenlerin, tabloda yer alan oranları esas alarak hesapladıkları MYO sigortaları primi işveren hissesinin, beş puanlık kısmı Hazinece karşılanacaktır.
Örnek
Borcu bulunmayan (X) A.Ş. kapsama giren sigortalılara ilişkin 1 nolu belge türü ve 5510 sayılı Kanun türü seçilmek süretiyle düzenlemiş olduğu Ekim 2008 ayına ait aylık prim ve hizmet belgesinde prime esas kazançlar tutarı toplamı 20.000.-YTL dir.
Buna göre; (X) A.Ş.nin prim tahakkuku aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
Sigorta Kolları | Sigortalı Hissesi % | İşveren Hissesi % | Hazine Yardımı % | Toplam Prim % | SPEK | Sigortalı Hissesi | İşveren Hissesi | Hazine Yardımı | Toplam Prim Tutarı |
KVSK Primi | - | 1,00 | - | 1,00 | 20.000 | - | 200 | - | 200 |
MYO Primi | 9,00 | 6,00 | 5,00 | 20,00 | 20.000 | 1.800 | 1.200 | 1.000 | 4.000 |
GSS Primi | 5,00 | 7,50 | - | 12,50 | 20.000 | 1.000 | 1.500 | - | 2.500 |
İşsizlik Sigortası Primi | 1,00 | 2,00 | - | 3,00 | 20.000 | 200 | 400 | - | 600 |
TOPLAMLAR | 15,00 | 16,50 | 5,00 | 36,50 | 3.000 | 3.300 | 1.000 | 7.300 |
(X) A.Ş.nin Ekim 2008 ayına ilişkin düzenlediği prim bildirgesinde toplam 7.300.-YTL prim tahakkuk etmiştir. Yukarda bahsi geçen türde Kuruma borcu bulunmayan şirketin, sigortalı ve işveren hisselerinin toplam tutarı olan 6.300.- YTL yi kanuni süresi içinde ödemesi halinde, MYO sigortası priminin beş puanlık kısmı olan 1.000.-YTL prim tutarı Hazine tarafından karşılanacaktır.
Hazine tarafından karşılanan 1.000.- YTL Kanunun 81 (ı) bendi hükmüne göre kurumlar vergisi hesaplamasında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmayacaktır.
5. DİĞER TEŞVİK KANUNLARINDAN YARARLANAN İŞVERENLER
Diğer teşvik kanunlarına göre işveren hissesi sigorta primi teşvikinden yararlanan işverenler, aynı dönem için ve mükerrer olarak 5510 sayılı kanunun 81 inci maddesinin (ı) bendine göre beş puanlık indirimden yararlanmaları mümkün bulunmamaktadır.
Bilindiği üzere bu kanun dışında, yürülükdeki diğer kanun hükümlerine göre sigorta prim ödemeleri;
- 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanuna göre,
- 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanuna göre,
- Yeni işe alınan kadın ve 18-29 yaş arasındaki erkek sigortalıların çalıştırılması 4447 sayılı kanunun geçici 7.maddesine göre,
- Özürlü sigortalı çalıştırılması 4857 sayılı Kanunun 30 uncu maddesine göre,
teşvik unsurlarından yararlandırılmaktadır.
Buna göre, diğer teşvik unsurlarından yararlanan işverenler, sigortalıları için düzenleyecekleri aylık prim ve hizmet belgelerinde yararlanacakları teşvik unsurlarını kanun türlerine göre seçeceklerdir.
Örnek:
(X) A.Ş.i yeni işe alınan kadın ve 18-29 yaş arası erkek sigortalılar ile özürlü sigortalılar için sağlanan teşvik unsurlarından yararlanmaktadır. Kanunun 81-(ı) maddesinin yürürlüğe girdiği 01.10.2008 tarihinden itibaren şirketin düzenleyeceği aylık prim ve hizmet belgelerinde;
- Yeni işe alınan kadın ve 18-29 yaş arasındaki erkek sigortalılar için 4447 sayılı kanun türü,
- özürlü sigortalılar için 4857 sayılı kanun türü,
- diğer sigortalılar için 5510 sayılı kanun türü,
seçilebilecektir. Kanunun 81 inci maddesinde ve 2008 – 93 sayılı kurum genelgesine yapılan açıklamalar doğrultusunda seçilebilecek kanun türleri tabloda gösterilmiştir.
Çalıştırılan Sigortalı | Seçilebilecek Kanun türü | ||
4857 | 4447 | 5510 | |
Özürlü sigortalılar | X | X | X |
Yeni işe alınan 18-29 yaş arlığındaki erkek sigortalılar | - | X | X |
Diğer sigortalılar | - | - | X |
Buna göre; tablodan da anlaşılacağı üzere, sigortalılar için düzenlenecek prim bildirgelerinde işverenler, kanun türlerinden herhangi birini veya her bir çalışan için ayrı kanun türünü veya isterlerse tüm sigortalılar için 5510 sayılı kanun türünü seçebileceklerdir. Diğer bir ifadeyle işveren, ilgili kanunlardaki şartlara uyan bir kişi için aynı prim döneminde iki ayrı kanun türünü seçemeyecektir.
Kanunlarda yer alan teşvik unsurlarının farklı hesaplama hükümlerinin bulunması, işverenler için bazı hallerde avantajlı durumlar yaratmaktadır. Bu nedenle işverenlerin prim belgelerini düzenlemeden önce, kendilerine avantaj sağlıyan kanun türünü belirlemeleri önem kazanmıştır.
6. SONUÇ
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun birçok maddesi 01.10.2008 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Kanunun henüz çok yeni olması, Sosyal Güvenlik Kurumu genelge, yönetmelik ve tebliğlerinin zamanında yayınlanamamış olması uygulamada birçok duraksamalara neden olmaktadır. Nitekim, 5510 sayılı Kanunun 81 nci maddesi (ı) bendi hükümlerine göre ilk defa 23 Kasım 2008 tarihine kadar Kuruma verilecek Ekim ayı aylık prim ve hizmet belgelerinin düzenlenmesi konusunda açıklamaları içeren SGK 2008-93 sayılı genelgesi, 13.11.2008 tarihinde yayınlanmıştır.
İşverenlerin, yapılan açıklamalar doğrultusunda kullandıkları insan kaynakları, personel ve bordro programlarını güncelleştirilmeleri gerekmektedir. Zira çeşitli kanunlarla getirilen benzeri teşvik uygulamaları içinden, işverenlere en fazla avantaj sağlayan teşvikin seçilmesinde katkı sağlayacaktır.
Murat Bengi
Mali Müşavir
0 yorum:
Yorum Gönder